Θεωρητικοί και παρατηρητές των ΜΜΕ δίνουν μια πρώτη αίσθηση από την κάλυψη της εισβολής στην Ουκρανία.
Ο καταιγισμός ενημέρωσης και πληροφόρησης για ό,τι συμβαίνει στην Ουκρανία με τον τρόπο που γίνεται, δίνει τροφή για συζητήσεις και δημιουργεί προβληματισμό κατά πόσο σφαιρική είναι η ενημέρωση που φθάνει στον τηλεθεατή και σε ποιον βαθμό συμβάλλει στην γνώση, τη διαμόρφωση γνώμης για την κατανόηση της κατάστασης, των συνεπειών της εισβολής αλλά και των δύο πλευρών.
Το topontiki.gr απευθύνθηκε σε ειδικούς-θεωρητικούς αλλά και παρατηρητές- των ΜΜΕ σε μια προσπάθεια να «διαβάσει» τον τρόπο κάλυψης του πολέμου στην Ουκρανία από τα ΜΜΕ, τι «φωτίζεται» περισσότερο, τι λιγότερο, τι μπορεί να λείπει από την «μεγάλη εικόνα».
Κάθε ένας από τους πανεπιστημιακούς με εξειδίκευση στα ΜΜΕ και την Επικοινωνία είχαν σύμπτωση απόψεων, φώτισαν όμως και διαφορετικές πτυχές του θέματος.
Σύγχυση από τον όγκο πληροφοριών
Για υπερτφορτωμένη πληροφόρηση (overload information κατά την διεθνή ορολογία) και ορυμαγδό πληροφοριών κάνουν λόγο οι Στέλιος Παπαθανασόπουλος καθηγητής στο ΕΚΠΑ και Νίκος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ, ενώ άλλοι παρατηρητές των ΜΜΕ κάνουν λόγο για προβληματική «εικόνα», η οποία εν τέλει «προκαλεί σύγχυση στον τηλεθεατή».
Στο κάδρο οι θεωρητικοί των μίντια προσθέτουν και την πληροφορία που έρχεται από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οπότε γίνεται αντιληπτό πως παράγονται ειδήσεις και πληροφορίες περισσότερες από όσες μπορούμε να καταναλώσουμε.
Όλες οι πλευρές συμφωνούν ότι είναι πολύ νωρίς ακόμα για συμπεράσματα και λένε ότι στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή μόνον παρατηρήσεις, πρώτες διαπιστώσεις και αίσθηση για την διαχείριση της κατάστασης μπορούν να γίνουν.
Για μονοδιάστατη κάλυψη ως ένα βαθμό, μιλά ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος, καθηγητής Οργάνωσης και Πολιτικής των ΜΜΕ στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, αποσαφηνίζοντας ότι «το ζητούμενο δεν είναι να ασκήσουμε κριτική στα μέσα ενημέρωσης, αλλά να ζητήσουμε πολυδιάστατη πληροφόρηση γιατί χωρίς αυτήν μπορεί να γνωρίζουμε κάποια πράγματα για έναν πόλεμο, όπως αυτόν της Ουκρανίας, αλλά στην πράξη πολύ λίγα σχετικά με αυτόν και τις συνέπειές του», ενώ ο Νίκος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δημοσιογραφίας στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, επισημαίνει ότι «πάντα στην κάλυψη του πολέμου ο επιτιθέμενος τυγχάνει λιγότερης κάλυψης από εκείνον που αμύνεται».
Θα είχε ενδιαφέρον να υπήρχαν ρεπορτάζ που θα μετέφεραν τη γνώμη της ρωσικής πλευράς, των απλών ανθρώπων, και όχι μόνον εκείνων που ζουν στα σύνορα Ρωσία-Ουκρανίας ή τις αυτονομημένες περιοχές.
Τονίζεται πάντως από τους ειδικούς πως η δυτική δημοκρατία δεν έχει να φοβηθείαπό τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, αντιθέτως και ειδικά σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να ενισχύεται η πολυφωνία στην ενημέρωση και η πολύπλευρη κάλυψη.
Προφανώς και υπάρχει έντονο συναίσθημα από τις προβαλλόμενες εικόνες, αλλά και το στοιχείο της ταύτισης, συμφωνούν οι ειδικοί.
Ψύχραιμη παρατήρηση
Η μονοσήμαντη ενημέρωση, κατά τον Στέλιο Παπαθανασόπουλο, που εντοπιζόταν κυρίως στο πεδίο των συγκρούσεων, άρχισε να διαφοροποιείται τις τελευταίες ημέρες καθώς τα κανάλια και τα άλλα ηλεκτρονικά ΜΜΕ αρχίζουν να φωτίζουν και άλλους τομείς που αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της εισβολής, εξαιτίας των πολυεπίπεδων κυρώσεων που επιβάλλει η Δύση στη Ρωσία.
«Δεν πρέπει να βιαστεί κάποιος να μιλήσει για αντιρωσικό κλίμα», επισημαίνει καταρτισμένος παρατηρητής των ΜΜΕ και εξηγεί ότι χρειάζεται εγκράτεια και προσεκτική παρατήρηση διότι ένα Μέσο «με τον τρόπο του μπορεί να κρατά αντιπολεμική στάση, και δεν πρέπει να ερμηνεύεται ότι ρέπει υπερ της μίας ή της άλλης πλευράς».
Παράλληλα με τις εξελίξεις για τις κινήσεις των στρατιωτικών δυνάμεων επι ουκρανικού εδάφους χρήσιμο θα ήταν «να δοθεί το «μπαγκράουντ», το «πώς φθάσαμε εως εδώ» στον τηλεθεατή», σημειώνει παρατηρητής- αναλυτής του χώρου των ΜΜΕ.
«Απεσταλμένοι, ανταποκριτές, ρεπορτάζ ξένων οργανισμών μίντια, ψηφιακές ειδήσεις, κοινωνικές πλατφόρμες, αναλυτές κάθε ειδικότητας, “βομβαρδίζουν” με επαναλαμβανόμενες πληροφορίες για τα ίδια συμβάντα ή απεικονίσεις σκηνών τον τηλεθεατή με ενδεχόμενο αποτέλεσμα οι πολίτες να μην μπορούν να συγκροτήσουν νόημα», λέει ο Παπαθανασόπουλος δίνοντας την περιγραφή της υπερφορτωμένης πληροφορίας.
Απουσία οργάνωσης πληροφοριών
«Δεν υπάρχει οργάνωση πληροφοριών, από την μία, και γνωρίζουμε ελάχιστα για το “αντικείμενο”, από την άλλη, με συνέπεια η ενημέρωση να τείνει να καταστεί ασυνάρτητη», θεωρεί ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος και επισημαίνει πως έτσι «υποβαθμίζεται η ποιότητα της ουσιαστικής ενημέρωσης» και ότι επίσης όλη αυτή η συνθήκη πιθανόν είναι «να προκαλεί σύγχυση στον δέκτη της πληροφορίας». Εκτιμά δε ότι, ανεξαρτήτως διασποράς ψευδών ειδήσεων, ο τηλεθεατής με όλη αυτή την υπερφόρτωση πληροφορίας δύσκολα μπορεί να διακρίνει την αλήθεια από το ψέμα.
Η υπερπληροφόρηση, στην οποία συμφωνούν πως συμβαίνει οι ειδικοί, χρειάζεται και άλλου είδους αντιμετώπιση.
Σημαντικό ρόλο, αντίστοιχο με των συμβατικών ηλεκτρονικών ΜΜΕ, παίζουν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Η ουκρανική πλευρά έχει επενδύσει σε αυτά, τα χειρίζεται καλύτερα, ενώ η ρωσική προτιμά περισσότερο συμβατικά κανάλια επικοινωνίας, όπως το RT», επισημαίνει ο Νίκος Παναγιώτου, ενώ από τα μέχρι τώρα δεδομένα «στον τομέα αυτό, υπερτερεί η Ουκρανία, λόγω και του καθεστώτος λογοκρισίας που έχει επιβληθεί στα ρωσικά Μέσα ενημέρωσης».
Άλλωστε αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία είναι κατά τους Ρώσους «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» και όχι πόλεμος. Κινδυνεύει δε να θεωρηθεί προδότης και να αντιμετωπίσει ποινή φυλάκισης έως 15 ετών, με ρωσικό νόμο που ψηφίστηκε προσφάτως από τη ρωσική βουλή, όποιος κάνει αναφορά για «ρωσική εισβολή» ή «πόλεμο».
Πρόκληση για τα ΜΜΕ
Ο καθηγητής του ΑΠΘ αξιολογεί ως πρόκληση για τα ελληνικά ΜΜΕ την κρίση που προκάλεσε στα μίντια η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Η επένδυση στην ενημέρωση έχει αποδώσει όπως αποδεικνύεται από το ενδιαφέρον του κοινού, θα πρέπει όμως να αποφύγουμε φαινόμενα υπερπληροφόσης ή μη πληροφόρησης όπως την ονομάζω.
Να μην να ξαναζήσουμε όσα βιώσαμε με την πανδημία και την υπερπληροφόρηση για τον κορονοϊο από ειδικούς οι οποίοι πολλές φορές πιθανολογούσαν».
«Ξαφνικά γέμισαν τα τηλεοπτικά παράθυρα από ειδικούς: διεθνολόγους, στρατιωτικούς αναλυτές, νομικούς, οικονομολόγους και οικονομικούς αναλυτές» περιγράφει ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος με τον Νίκο Παναγιώτου να μιλά για «ορυμαγδόπληροφοριών, οι οποίες καθιστούν στο τέλος τις προσπάθειες για επαλήθευση των ειδήσεων δύσκολες».
Για τον καθηγητή του Αριστοτέλειου πανεπιστημίου σημασία έχει να δοθεί με σαφήνεια και ευκρίνεια «η μεγάλη εικόνα» και όχι να υπερφορτίζονται οι λεπτομέρειες και με έναν τίτλο λέει πως «παρακολουθούμε τον πόλεμο των απαγορεύσεων των ΜΜΕ».
Τη σημασία ύπαρξης ΜΜΕ στον τόπο των εξελίξεων- στην Ουκρανία εν προκειμένω- υπογραμμίζει και ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος: «Τα κανάλια θα καλύπτουν όσο βλέπουν ότι υπάρχει ενδιαφέρον από το κοινό. Το κρίσιμο είναι τί θα γίνει έπειτα από 10- 15 ημέρες όταν πιθανόν το ενδιαφέρον πάψει να είναι το ίδιο. Διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να σημειωθούν θηριωδίες. Και αυτές συμβαίνουν ότι φεύγουν τα ΜΜΕ και στρέφουν το ενδιαφέρον τους αλλού».
