Αντιπαλεύουν, όμως, τις απόπειρες ολοκληρωτισμού με τα δικά τους όπλα. Τα σκίτσα. Ο σκιτσογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών Μιχάλης Κουντούρης, που έχει πρωταγωνιστήσει το τελευταίο διάστημα με τα έργα του και έχει δεχθεί επίθεση γι’ αυτά, μιλά για τη δύναμη του σκίτσου. Συνέντευξη στη Ματίνα Παπαχριστούδη -
Είναι η 3η χρονιά που η Ένωση Ελλήνων Γελοιογράφων διοργανώνει έκθεση σκίτσου με τη συμμετοχή και Ευρωπαίων. Θυμάμαι ότι η πρώτη έκθεση με θέμα το προσφυγικό είχε κάνει μεγάλη αίσθηση και είχε μεγάλη επιρροή. Φέτος ο τίτλος είναι «Πόλεμος Α.Ε». Γιατί και με ποιό σκεπτικό επιλέχθηκε αυτό το θέμα; Πράγματι, είναι η 3η συνεχόμενη χρονιά που πραγματοποιείται η έκθεση και η 2η φορά που έχουν προσκληθεί για να εκθέσουν μαζί μας γελοιογράφοι από άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Η αρχή έγινε πέρυσι με τους Βρετανούς και φέτος έχουμε την πολύ μεγάλη χαρά να φιλοξενούμε συναδέλφους από την Πορτογαλία. Δύο από αυτούς έρχονται στην Ελλάδα για τα εγκαίνια της έκθεσης: η Κριστίνα Σαμπάγιο και ο Αντόνιο Αντούνες, πολύ σημαντικός γελοιογράφος της χώρας του και διευθυντής του World Press Cartoon.
Όταν συζητούσαμε το θέμα της φετινής έκθεσης, βλέποντας τα σύννεφα του πολέμου εδώ και χρόνια πάνω από τη Συρία, το Αφρίν, τη Βόρεια Κορέα, τη Γάζα, σκεφτήκαμε να κάνουμε μία αντιπολεμική έκθεση που θα μεταφέρει με τον δικό μας τρόπο την αντίθεσή μας σε ότι συμβαίνει σήμερα καθώς και μηνύματα ειρήνης. Συμφωνήσαμε στο θέμα, ξεκινήσαμε να την προετοιμάζουμε και σήμερα που η έκθεση είναι έτοιμη, μετά τις πρόσφατες εξελίξεις ανάμεσα σε Ιράν και Ισραήλ, δυστυχώς το θέμα της για μια ακόμα φορά αποδεικνύεται τραγικά επίκαιρο. -Θεωρείτε πως το κλίμα της εποχής, οι πολεμικές συγκρούσεις ανά την υφήλιο, η ρητορική πολέμου σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, επιφέρει και μεγαλύτερο έλεγχο στην ελευθεροτυπία και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών; Κατ’ επέκταση και στους σκιτσογράφους; Στις μέρες μας, παρά την περιλάλητη αναγνώριση και υπεράσπιση της ελευθερίας του Τύπου, σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, περισσότερα απ’ όσα φανταζόμαστε και ανεξάρτητα από τον βαθμό «δημοκρατικότητας» και σταθερότητάς τους, υπάρχει σαφής προσπάθεια χειραγώγησης και καθοδήγησης του τύπου, που σχετίζεται είτε με οικονομικά συμφέροντα ή με πολιτικές και θρησκευτικές σκοπιμότητες.
Λογικό και αναμενόμενο ότι και οι σκιτσογράφοι δέχονται αντίστοιχες πιέσεις, που μπορεί να είναι από απλές συστάσεις και παρατηρήσεις έως παρεμβάσεις από πολιτικά πρόσωπα και πρωθυπουργικά γραφεία και σε πιο ακραίες περιπτώσεις, φυλακίσεις, καταδίκες (βλ. τον Τούρκο σκιτσογράφο Μούσα Κάρτ που φυλακίστηκε και καταδικάστηκε πριν λίγες μέρες, επί θητείας του δημοκρατικά εκλεγμένου Ερντογάν), ακόμα και δολοφονίες, αν θυμηθούμε τους σκιτσογράφους του Charlie Hebdo. -Πρόσφατα δεχθήκατε άμεση παρέμβαση για δυο δικά σας σκίτσα με θέμα την πολιτική βίας του Ισραήλ εναντίον του Παλαιστινιακού λαού στην Εφημερίδα των Συντακτών. Τι ακριβώς ενόχλησε την πρεσβεία του Ισραήλ ώστε να παρέμβει με τόσο επιθετικό τρόπο; Πραγματικά, δύο γελοιογραφίες που δημοσιεύτηκαν στην Εφημερίδα των Συντακτών με αφορμή τις δολοφονίες Παλαιστινίων από Ισραηλινούς ελεύθερους σκοπευτές προκάλεσαν αντιδράσεις που εγώ δεν τις είχα ξαναζήσει, αλλά και δεν περίμενα ότι θα τις ζήσω: Δύο επιστολές της πρεσβείας προς την εφημερίδα, άλλες δύο από μέλη της εβραϊκής κοινότητας, του Β. Ελιέζερ και του Ζ. Κοέν, καθώς και ένα άρθρο από τον συντάκτη της εφημερίδας και συνάδελφο, Δημήτρη Ψαρρά. Στην περίπτωσή μου, δεν κατηγορήθηκα για την κριτική, μέσω των σκίτσων μου, απέναντι σε ένα κράτος που δολοφονεί αμάχους, αλλά για αντισημιτισμό και όχι μόνο. Σύμφωνα με τους γράφοντες, οι γελοιογραφίες μου «θυμίζουν έντονα το απόφθεγμα του Γ. Καρατζαφέρη ότι ο Εβραίος μυρίζει αίμα», «τα σκίτσα θα τα ζήλευε και ο αρχιτέκτων της ναζιστικής προπαγάνδας Γκαίμπελς», σύμφωνα με τον κ. Ελιέζερ, ενώ με συνέκριναν με τον Άδωνι και τον Πλεύρη. Και, βεβαίως, δέχτηκα και υποδείξεις για τον «σωστό» και «αποδεκτό» τρόπο κριτικής που δεν θα ενοχλεί τις αρχές του Ισραήλ… -Πώς βλέπει ένας σκιτσογράφος τον κόσμο, πώς τον βλέπετε εσείς; Την πραγματικότητα, την επικαιρότητα όπως τη διαμορφώνουν καθημερινά οι πολιτικές εξουσίες; Και πού τοποθετείτε τον εαυτό σας ως σκιτσογράφο σε αυτή την πραγματικότητα; Νομίζω ότι η δουλειά καθενός από εμάς αποκαλύπτει πώς αντιλαμβανόμαστε την επικαιρότητα και αν την αποδεχόμαστε ή όχι.
Εδώ θα ήθελα να θυμηθώ ένα περιστατικό από την πρώτη έκθεση της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων «Το μετέωρο βήμα», που είχε ως θέμα την προσφυγική κρίση. Την έκθεση επισκέφτηκε μία ομάδα προσφύγων από τις δομές φιλοξενίας, που έγραψαν στο βιβλίο επισκεπτών στα αραβικά: «Σας ευχαριστούμε που γίνατε η φωνή μας στον κόσμο». -Τις επόμενες ημέρες πηγαίνετε στην Κρήτη για μια έκθεση στον Κάντανο, το χωριό που ισοπεδώθηκε από τους Ναζί στην Κατοχή. Η δική σας έκθεση με τι έργα θα γίνει; Ο Δήμαρχος της Καντάνου-Σελίνου, ο κύριος Αντώνης Περράκης, μου έκανε την τιμή να με προσκαλέσει να συμμετέχω στις εκδηλώσεις για το Ολοκαύτωμα της Καντάνου και γι’ αυτό τον ευχαριστώ πολύ. Έτσι θα παρουσιάσω σε μία έκθεση σειρά σκίτσων μου με αντιφασιστικό/αντιπολεμικό περιεχόμενο, καθώς και σκίτσα που αναφέρονται στην προσφυγική κρίση.
