Της Αγγέλας ΝΤΑΡΖΑΝΟΥ
Να βρουν ισορροπίες προσπαθούν κοντά ένα μήνα τώρα τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, έτσι ώστε αφενός μεν να ανταποκριθούν στο «λαϊκό αίσθημα» απέναντι στους κυβερνητικούς χειρισμούς, αλλά από την άλλη πλευρά να συνεχίσουν να υπηρετούν τα συμφέροντα των ελίτ που εκπροσωπούν -εκ της συστάσεώς τους. Η δημοσκόπηση της GPO πριν δέκα μέρες ήταν «καμπανάκι» για όλους τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς, ιδίως όταν έδειξε ότι 80% του ελληνικού λαού ήταν ικανοποιημένο με τους χειρισμούς της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. και μάλιστα με μεγάλη αποδοχή και από τους ψηφοφόρους της Ν.Δ.
Σε αυτή τη βάση λοιπόν, τα κυρίαρχα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης εκκλήθησαν να προσαρμόσουν την κριτική τους στάση απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ και στην κυβέρνηση, αλλά ακόμα και στον τρόπο που παρουσιάζουν καθεαυτό το ρεπορτάζ. Θα έπρεπε πλέον να είναι πιο «αντικειμενικοί», τουλάχιστον πιο ουδέτεροι.
Πολλά και διάφορα κείμενα γράφτηκαν τον τελευταίο καιρό για το «πώς παρουσιάζουν τα κανάλια την κυβέρνηση», ποια είναι «φιλικά» και ποια παραμένουν «εχθρικά» απέναντι στις κυβερνητικές πρωτοβουλίες. Τα κείμενα ήταν αλληλοσυγκρουόμενα. Ορισμένοι είδαν «στροφή» του Σκάι, η οποία δεν επιβεβαιώνεται. Άλλοι είδαν «επιμονή» του ΑΝΤ1 στην παλιά γραμμή και άλλοι είδαν «στροφή». Παρομοίως και για το Mega. Ποια είναι η αλήθεια;
Ας μου επιτραπεί: Οι αλλεπάλληλες πρωτοβουλίες του ΣΥΡΙΖΑ από την ώρα που έγινε γνωστό το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα, δημιούργησαν έναν «βομβαρδισμό ειδησεογραφίας», πίσω από τον οποίο έτρεχαν τα κανάλια, προκειμένου να προλάβουν: από την πρωτοβουλία με τους ΑΝ.ΕΛΛ., που αφαίρεσε τη δυνατότητα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για διερευνητικές εντολές, μέχρι την επίσκεψη στην Καισαριανή και στη συνέχεια από τη συγκρότηση της κυβέρνησης μέχρι την έναρξη των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., η κυβέρνηση είχε την απόλυτη πρωτοβουλία των κινήσεων. Τα ειδησεογραφικά δίκτυα παρακολουθούσαν ασθμαίνοντας. Είναι αυτό που οι επικοινωνιολόγοι ονομάζουν «agenda setting». Και σημαίνει ακριβώς ότι το μεγάλο μερίδιο προβολής, αλλά και την οπτική γωνία με την οποία παρουσιάζεται η ειδησεογραφία (κυρίως ως σημαντικότερη από άλλα ζητήματα) τη θέτει αυτός που έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, αυτός δηλαδή που ορίζει την «ατζέντα», την «ημερήσια διάταξη» της καθημερινής ειδησεογραφίας.
Έτσι, για πολλούς έχει πολύ μικρή σημασία τι λέει ο Μπάμπης στο κεντρικό δελτίο ή τι πικρόχολο σχόλιο κάνει ο Γιάννης στο δελτίο των 8. Διότι οι πολίτες βλέπουν απευθείας τη συνέντευξη Τύπου Βαρουφάκη - Σόιμπλε, όπως και τις δηλώσεις του πρωθυπουργού μετά τη συνάντηση κορυφής. Ποιος νοιάζεται για το σχόλιο όταν έχει άμεση πρόσβαση στην πληροφορία;
Αυτή είναι μια αλήθεια σίγουρα, η οποία όμως δεν αφορά όλους. Δεν είναι λίγοι αυτοί που παρακολουθούν την ειδησεογραφία «επεξεργασμένη» (και όχι σε απευθείας μετάδοση από τις Βρυξέλλες) μέσα από το δημοσιογραφικό πρίσμα. Δηλαδή, μέσα από τα δελτία ειδήσεων και τις ενημερωτικές εκπομπές.
Ένα συμπέρασμα, λοιπόν, τις τελευταίες τρεις εβδομάδες κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι οι δημοσιογράφοι δεν έχουν καταφέρει ακόμα να παρουσιάζουν την ειδησεογραφία με έναν τρόπο που να... προσεγγίζει την πραγματικότητα. Είναι συχνά εκτός θέματος, εκτός κλίματος, ιδίως στον σχολιασμό τους. Κι αυτό γιατί χρησιμοποιούν τη γνώση 40 χρόνων διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. για να ερμηνεύουν τις κινήσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Χρησιμοποιούν τα εργαλεία ανάλυσης ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. για να προβλέψουν τις τακτικές της Αριστεράς και ταυτόχρονα προβάλλουν στον ΣΥΡΙΖΑ όλες τις παθογένειες του παλαιού δικομματισμού, χωρίς να υποψιάζονται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τις δικές του παθολογίες. Όμως η κυβέρνηση είναι αυτή που ορίζει τις έννοιες, τις λέξεις και τις σημασιολογικές φορτίσεις, τις οποίες τα media δεν έχουν καταφέρει προς το παρόν να αντικρούσουν.
Σε αυτήν ακριβώς την αδυναμία αποδίδεται η αντιφατική κριτική στην κυβέρνηση περί «κωλοτούμπας» από τη μία πλευρά και «μας οδηγούν στο γκρεμό» από την άλλη. Συνήθως, πριν τις σημαντικές συναντήσεις, Eurogroup ή συνόδους κορυφής, παίζει το σενάριο «μας οδηγείτε στα βράχια». Μετά τις συνόδους το σενάριο «κωλοτούμπα» - και για όσους χρησιμοποιούν τη γλώσσα του ΚΚΕ «βαφτίζετε το κρέας ψάρι». Μάλιστα, τις τελευταίες μέρες, η ταχύτητα με την οποία περνούν από την κωλοτούμπα στον γκρεμό είναι εκπληκτική: μπορεί στην ίδια εκπομπή ο ίδιος άνθρωπος να υποστηρίξει και τα δύο. Είναι αυτό δημοσιογραφία; Είναι έστω αντιπολίτευση;
Για τους λόγους αυτούς, η πλευρά της αντιπολίτευσης, από πολιτικό προσωπικό μέχρι δημοσιολογούντες και από φεϊσμπουκάδες μέχρι δημοσιογράφους, έχει σοβαρό πρόβλημα να προσδιορίσει με συνέπεια τη στάση της. Παρ' ότι πολλοί επικροτούσαν μια «ρεαλιστική» πολιτική και δεν ήθελαν «η χώρα να οδηγηθεί στον γκρεμό», σήμερα δεν εμφανίζονται ικανοποιημένοι. Αντίθετα, εμφανίζουν προβληματισμό οι ίδιοι που κάποτε κατάπιναν αμάσητα τα «ισοδύναμα» της τρόικας. Ορισμένοι από αυτούς, μάλιστα, ξεχωριστές περιπτώσεις «ακραίου κέντρου» έχουν καταγραφεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως «Γερά Γερούν», ή «Βάστα Σόιμπλε». Η αμηχανία εδώ δίνει τη θέση της στην αποκάλυψη.
